Αν μου έλεγαν ότι επίκειται καταστροφικός κατακλυσμός 10 βαθμών της κλίμακας Varoufaki, και μου ζητούσαν να διαλέξω ένα -και μόνο- κείμενό μου για να διασωθεί σε ειδικά κατασκευασμένη κιβωτό, θα διάλεγα το παρακάτω. Όχι γιατί πρόκειται για σπουδαίο λογοτέχνημα ή περισπούδαστο ακαδημαϊκό πόνημα, αλλά γιατί λέει κάποιες απλές αλήθειες που αρνούμαστε να δούμε μέσα στην καθημερινότητα των συντροφικών σχέσεών μας. Και το παιχνίδι χάνεται, αθόρυβα και ύπουλα, σαν το νερό που ξεγλιστρά μέσα από τις χούφτες μας...
Πεθαίνει ή αυτοκτονεί ο έρωτας μέσα στο γάμο;
Ακούμε συχνά να λέγεται πως «ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα». Αν και δεν ανήκω στους φανατικούς υπερασπιστές παραδοσιακών θεσμών, βρίσκω τη φράση το ίδιο παράλογη μ’ εκείνη που λέει πως «το αλκοόλ σκοτώνει»! Το αλκοόλ δεν είναι αφ’ εαυτού του ένα κακό πράγμα: το χρησιμοποιούμε για απολύμανση στις πληγές, ενώ ένα-δύο ποτηράκια κρασί με το φαγητό λέγεται πως κάνουν καλό στην υγεία. Από την άλλη, η οδήγηση υπό την επήρεια της ουσίας μπορεί να αποβεί μοιραία. Το αν το οινόπνευμα είναι «καλό» ή «κακό» εξαρτάται από το πώς το χρησιμοποιούμε!
Με την ίδια ακριβώς λογική, πριν σπεύσουμε να δαιμονοποιήσουμε το γάμο ως μοναδικό κι αποκλειστικό «φονέα του έρωτα», θα πρέπει να εξετάσουμε τον τρόπο διαχείρισης του θεσμού από τα ίδια τα συμβαλλόμενα μέρη. Ίσως τότε διαπιστώσουμε πως η πραγματική παθογένεια του γάμου κρύβεται κάτω από μια θετική του πλευρά, της οποίας όμως γίνεται κακή χρήση: το αίσθημα της σιγουριάς!
Δεν υπάρχει μεγαλύτερος εχθρός του έρωτα από την ψευδαίσθηση του δεδομένου ως αυτονόητου. Την αντίληψη, δηλαδή, πως μόλις η πρώτη σπίθα γίνει φωτιά, όλα παίρνουν νομοτελειακά το δρόμο τους και η σχέση, με κάποιο μαγικό τρόπο, αυτοσυντηρείται χωρίς να απαιτεί να «ρίχνουμε ξύλα στο τζάκι»! Ξεχνούν όμως οι κατ’ όνομα εραστές πως το αίσθημα της βεβαιότητας πρέπει να ανανεώνεται μέσα από διαρκή επανακατάκτηση του ερωτικού εταίρου. Η παράβλεψη αυτής της προϋπόθεσης ευθύνεται σημαντικά για την εξάτμιση του ερωτικού αισθήματος: Θεωρώντας καθένας εκ των δύο εραστών τον άλλον ως «αυτονόητα» δεδομένο, παύει να αποδύεται στον καθημερινό αγώνα να κατακτήσει εξαρχής τον ερωτικό του σύντροφο επιστρατεύοντας τον καλύτερο εαυτό του. Κι αυτή η από μέρα σε μέρα ανανέωση της αίσθησης του «ανήκειν» είναι που αναζωογονεί τη σχέση και την καθιστά βιώσιμη στο χρόνο!
Η μεγαλύτερη παγίδα στο γάμο, σε ό,τι αφορά την επιβίωση του ερωτικού συναισθήματος, είναι η σταδιακή (ενίοτε κι απότομη) μετάλλαξη του «θέλω» σε «πρέπει». Ακούμε συχνά τη φράση-δηλητήριο: «Ο γάμος έχει υποχρεώσεις!» Κι ο ίδιος ο έρωτας, μάλιστα, προβάλλει ως «υποχρέωση» (αναφέρομαι, φυσικά, στη γελοία αντίληψη περί «συζυγικών καθηκόντων»). Έτσι, το αίσθημα της ελεύθερης επιλογής καταπνίγεται προς όφελος του αισθήματος του χρέους. Κι ο έρωτας, ως γνωστόν, δεν ανθεί ποτέ αν του στερήσεις την πιο βασική τροφή του: την ελευθερία!
Ας δούμε, ενδεικτικά, μερικά από τα αντιερωτικά «πρέπει» που ασυλλόγιστα υιοθετούνται κι αρθρώνονται στο πλαίσιο του θεσμού:
– Οφείλεις να με ακολουθείς στις κοινωνικές μου υποχρεώσεις, έστω κι αν δεν αισθάνεσαι βολικά, γιατί δεν θέλω να εμφανίζομαι μόνος / μόνη μου!
– Πρέπει να ρίξεις τη μύτη σου και να πας να παρακαλέσεις. Καλή η αξιοπρέπεια, αλλά τώρα έχεις οικογένεια, έχουμε έξοδα!
– Δεν πρέπει να ξοδεύεις τόσο χρόνο με τους φίλους / τις φίλες σου. Σε χρειάζεται και το σπίτι!
– Καλά είναι τα χόμπι κι ο ελεύθερος χρόνος, όταν δεν έχεις υποχρεώσεις. Δεν σηκώνεσαι τώρα, λέω ‘γώ, να βοηθήσεις το παιδί σ’ αυτό που σου ζήτησε;
Ένα από τα πιο καταστροφικά «πρέπει», σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα του ερωτικού αισθήματος, είναι η αντίληψη της αναγκαιότητας του «αυτοκόλλητου». Η άποψη, δηλαδή, ότι, σε έναν υγιή γάμο οι δύο εταίροι πρέπει να μοιράζονται την κάθε στιγμή. Θα σταθώ ιδιαίτερα σε ένα ζήτημα που θεωρώ σημαντικό, κι ας μην του έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία: Ακούμε συχνά πως μια ασφαλής ένδειξη δυσλειτουργικότητας σε ένα γάμο είναι οι χωριστές κρεβατοκάμαρες. Αν το δεχθούμε ως δόγμα, τότε παραβλέπουμε κάποιες πολύ βασικές παραμέτρους στον ερωτικό μηχανισμό!
Ας σκεφτούμε απλά: Γιατί μια ερωτική σχέση στις αρχικές φάσεις της είναι έντονη και κατορθώνει να κρατά τους εραστές σε εγρήγορση; Διότι η προσβασιμότητα του ενός από τον άλλο δεν είναι δεδομένη κι αυτονόητη, αλλά αποτελεί προνόμιο που πρέπει διαρκώς να ανανεώνεται και να επανακατακτάται. Αυτή η μαγεία της κατάκτησης εξανεμίζεται κάτω απ’ τα κλινοσκεπάσματα ενός μη-διαπραγματεύσιμα κοινού κρεβατιού. Όπως χαρακτηριστικά άκουσα κάπου να λέγεται, μετά από μερικά χρόνια αγγίζεις ένα παραπλεύρως κείμενο σώμα και δεν διαφέρει πολύ απ’ το ν’ αγγίζεις το δικό σου! Έτσι, η εξ ορισμού κοινή κρεβατοκάμαρα στερεί από τους εραστές τη συγκίνηση που προσφέρει η προοπτική του μηδενισμού των αποστάσεων, και τη γοητεία της προσπάθειας για τη συνεχή «κατάκτηση» του ερωτικού συντρόφου.
Μια από τις πλέον νοσηρές παρενέργειες του αισθήματος του δεδομένου στο γάμο είναι το «δικαίωμα» στον –συχνά δημόσια εκτιθέμενο– αλληλοεξευτελισμό. Δεν βλέπω πια τηλεόραση, αλλά μου μετέφεραν το περιστατικό: Σε “talk show” ιδιωτικού καναλιού, μια φιλοξενούμενη ακούστηκε να περιγράφει ως εξής –υπό τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα ορνίθων που αποτελούσαν μέρος του ακροατηρίου– την «πληρωμένη» απάντηση στο σύζυγό της όταν εκείνος «τόλμησε» να διεκδικήσει ένα «αδιανόητο» προνόμιο:
– Ώπα, ρε μεγάλε, που θέλεις να έχεις και προσωπικό χρόνο!
Ομοίως ήρθε εις γνώση μου παλιότερα μια σκηνή σε εστιατόριο ξενοδοχείου, όταν ο σύζυγος παρακάλεσε ευγενικά τη σύντροφό του να του γεμίσει το πιάτο απ’ το μπουφέ:
– Πήγαινε φτιάξτο μόνος σου! Κουλός είσαι;
Δεν λείπουν, βέβαια, και οι συνήθεις χαρακτηρισμοί: «άχρηστε», «ανίκανε», «ανώριμε», κλπ., επικυρωμένοι συχνά μέσω συγκριτικών αναφορών σε άλλα, «αξιότερα» αρσενικά!
Οι άντρες, απ’ τη μεριά τους, επιλέγουν πιο «σοφιστικέ» τρόπους για να υποβαθμίσουν τις γυναίκες τους: Αφήνουν να υπονοηθεί (ενίοτε δημόσια!) πως είναι ερωτικά ψυχρές και «ανοργασμικές», ενώ δεν παραλείπουν να εκφράσουν ανοιχτά το θαυμασμό τους για άλλες γυναίκες που, υποτίθεται, πληρούν περισσότερο τα αισθητικά τους κριτήρια. Παράλληλα, αποδύονται σ’ έναν αγώνα διαρκούς επιβεβαίωσης ενός αενάως ανεπιβεβαίωτου ανδρισμού, ο οποίος αναζητά έξωθεν χορηγούμενα πιστοποιητικά… Τέλος, επιχειρούν να εξαγοράσουν τις γυναικείες συνειδήσεις και αποδοχές με υλικά αγαθά, ως αποζημίωση για την απουσία ουσιαστικής κατάθεσης, συμμετοχής κι ενδιαφέροντος!
Ατέρμων ο κατάλογος των λαθών που σκοτώνουν το ερωτικό συναίσθημα στο πλαίσιο του γάμου. Αφήνω όμως για το τέλος το κορυφαίο: Την αντίληψη πως, μέσα στο θεσμό, ο άλλος αυτοδίκαια γίνεται κτήμα μας! Έτσι, το θεωρούμε πολύ φυσικό να απαιτήσουμε να υποκαταστήσει τη βούλησή του με τη δική μας. Ξεχνούμε, εν τούτοις, πως ο έρωτας απαιτεί δύο ανεξάρτητες, ελεύθερες βουλήσεις για ν’ αναπτυχθεί, ενώ η ύπαρξη μιας μοναδικής δεν αντιστοιχεί σε ερωτική σχέση, αλλά μάλλον σε αυτοπάθεια…
Τελικά, λοιπόν, αληθεύει ότι ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα; Η άποψή μου είναι πως αυτός τούτος ο θεσμός στερείται… δολοφονικών διαθέσεων και μεθοδεύσεων! Είναι η κακοδιαχείριση των ιδιαιτεροτήτων του θεσμού αυτού από τα συμβαλλόμενα μέρη που ευθύνεται για τη σταδιακή άμβλυνση, έως και την ολοκληρωτική εξανέμιση, των ερωτικών αισθημάτων. Εις επίρρωση των λεγομένων, θα επικαλεστώ προσωπικές μαρτυρίες: Έζησα για πολλά χρόνια στην Αμερική κοντά στους Μορμόνους, μια ιδιαίτερα συντηρητική κοινότητα. Οικογένειες με τέσσερα, πέντε ή έξι παιδιά δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Όσο κι αν φαντάζει απίστευτο για τα ελληνικά δεδομένα, είδα ζευγάρια σε τέτοιες οικογένειες να παραμένουν ερωτευμένα ως τα βαθιά γεράματα! Βασικά συστατικά της κοινής ζωής τους, ο αλληλοσεβασμός και η διαρκής ανανέωση της σχέσης με κάθε δημιουργικό τρόπο…
Ο γάμος, λοιπόν, δεν σκοτώνει τον έρωτα αλλά απλά ευνοεί συνθήκες αυτοχειρίας του, με αυτουργούς τους ίδιους τους εραστές. Και, θα το πω ωμά: ένας νεκρός από συναισθήματα γάμος δεν έχει λόγους ύπαρξης! Ένας έντιμος και αξιοπρεπής διαχωρισμός είναι σαφώς προτιμότερος και λιγότερο φθοροποιός από έναν διαρκή αλληλοεξευτελισμό και μια ατέρμονη ηθική αλληλοεξόντωση…
Aixmi.gr
