Charlie Chaplin: The Great Dictator (1940)

Τελεολογίες

Σε τελεολογίες μεταφυσικές 

αντίδοτο αναζητάς 

στη ματαιότητα της ύπαρξής σου. 

Βαδίζεις δίκαια σε κόσμο άδικο 

προσμένοντας ανταμοιβή 

μιας υπερκόσμιας δικαιοσύνης. 

Κι αυτό τον κόσμο τον κατώτερο 

με έργα υψηλά υπηρετείς, 

ν’ αφήσουν αποτύπωμα στην υστεροφημία. 

Μα έρχονται ώρες που 

της ματαιότητας το αντίδοτο 

φαντάζει μάταιο κι αυτό. 

 

Μ’ ένα χαμόγελο και δίχως δισταγμό 

τις αυταπάτες τότε χαιρετάς. 

Αυτές που δεν παντρεύτηκες για να σωθείς... 

Ντίνος Πυργιώτης, Μάρτιος 2025

Σχόλιο: 

Φιλοσοφικά μιλώντας, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μία αιτιοκρατική και μία τελεολογική ερμηνεία των φαινομένων.

Ως αιτιοκρατία χαρακτηρίζουμε την φιλοσοφική θεωρία σύμφωνα με την οποία το κάθε τι που συμβαίνει καθορίζεται απόλυτα από προηγούμενες αιτίες και δεν γίνεται κατά τρόπο τυχαίο. Αν ονομάσουμε Α το αίτιο και Β το αποτέλεσμα, τότε μπορούμε να πούμε ότι το Β συνέβη επειδή προηγήθηκε το Α. Δηλαδή, το αίτιο καθορίζει το αποτέλεσμα.

Σύμφωνα με την τελεολογία, από την άλλη μεριά, τα πάντα στον κόσμο διέπονται από έναν σκοπό, προς εκπλήρωση του οποίου τείνουν. Δηλαδή, όλα τα φαινόμενα υπηρετούν μία προκαθορισμένη σκοπιμότητα. Έτσι, αν πάλι ονομάσουμε Α το αίτιο και Β το αποτέλεσμα, τότε λέμε ότι το Α συνέβη ώστε να επακολουθήσει το Β. Με άλλα λόγια, το αίτιο δικαιώνεται από το αποτέλεσμα.