Τι είναι, τελικά, αληθινό;

 Με αφορμή την δημόσια υπερ-προβολή επίπλαστης "ευτυχίας" από ένα ζεύγος μεγαλοδικηγόρων, όπου τελικά ο σύζυγος λίγο έλειψε να χριστεί γυναικοκτόνος, ήρθε πρόσφατα στο προσκήνιο μία παλιά, σοφή ρήση της Μαλβίνας Κάραλη (της οποίας το ταμπεραμέντο, ομολογώ, ουδέποτε συμπάθησα ιδιαίτερα):

«Είμαι καχύποπτη με όσους διαφημίζουν υπερβολικά την ευτυχία τους!»

Παίρνοντας αφορμή από αυτό, ανάρτησα την ακόλουθη πρόταση στο Facebook:

Τα δύο πιο αθόρυβα πράγματα στον κόσμο είναι η αληθινή ευτυχία και ο αληθινός έρωτας!

Για να εισπράξω "πληρωμένη" απάντηση από την καλή φίλη, συνάδελφο και συν-φιλόσοφο, Δ.Κ.:

«Το θέμα είναι, όμως, πώς ορίζει κάποιος την έννοια του αληθινού...»

Με άλλα λόγια, υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα, ή μήπως τα πάντα είναι προβολές ενός απροσδιόριστου υποκείμενου κόσμου, που μορφοποιούνται ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός μας;

Έχοντας μελετήσει κβαντομηχανική, δύσκολα θα μπορούσα να απορρίψω καταρχήν το διαζευκτικό σκέλος του πιο πάνω ερωτήματος. Όμως, επειδή η κβαντομηχανική αφορά τον μικρόκοσμο - στον οποίο πολλά από τα αυτονόητα της καθημερινής μας εμπειρίας παύουν να ισχύουν - θα παραμείνω με ασφάλεια στον "Νευτώνειο" κόσμο της καθημερινότητάς μας.

Το τι είναι "αληθινό" δεν επιδέχεται μονοσήμαντο ορισμό. Θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την έννοια αυτή από διαφορετικές σκοπιές που λειτουργούν συμπληρωματικά και, συντιθέμενες, οδηγούν σε μία κατά το δυνατόν ευρεία αντίληψη της ιδέας του αληθινού.

1. Η επιστημονική (αντικειμενική) αντίληψη: Αληθινό είναι αυτό που, όπως ένα θεώρημα των μαθηματικών, αντέχει σε κάθε αποδεικτική διαδικασία και ανθίσταται σε κάθε απόπειρα διάψευσής του. Αν κάποιος, λ.χ., που ισχυρίζεται ότι είναι "απόλυτα έντιμος" βρεθεί έστω και μία φορά να εξαπατά τους συνανθρώπους του, τότε ο πιο πάνω ισχυρισμός του αποδεικνύεται μη-αληθής.

2. Η επικοινωνιακή αντίληψη: Αληθινό είναι αυτό που προβάλλεται προς τα έξω δίχως ανάγκη μεταμφίεσης, ως σταθερή και αυτόνομη εικόνα, ανεξάρτητα από το κοινωνικό υποσύνολο που κατά περίσταση αποτελεί αποδέκτη της προβολής. Για παράδειγμα, αν, ενώ είμαι κατηφής στο άμεσο περιβάλλον μου, επιστρατεύω ένα στιγμιαίο χαμόγελο για τις ανάγκες μιας φωτογράφισης με σκοπό την ανάρτησή της στα social media, η ψυχική διάθεση που προβάλλω στους διαδικτυακούς "φίλους" μου είναι προφανώς αναληθής.

3. Η αυτογνωστική αντίληψη: Αληθινό είναι ό,τι κρύβεται μέσα μας και δεν ζητά να αποδείξει ή να δικαιολογήσει την ύπαρξή του. Αν πιστεύω, λ.χ., ότι έχω κάνει σωστές επιλογές ζωής, συμβατές με τις αρχές μου αλλά και με τα όρια των δυνατοτήτων μου, ακολουθώ συνειδητά και σταθερά τον δρόμο που εγώ ο ίδιος έχω χαράξει και δεν ζητώ την έγκριση των άλλων. Αυτός είναι ο δικός μου, αληθινός δρόμος!

4. Η δογματική αντίληψη: Αληθινό είναι αποκλειστικά και μόνο αυτό που υπαγορεύεται από ένα κατεστημένο σύστημα αρχών και ιδεών, όπως λ.χ. μία θρησκεία ή μια αυταρχική πολιτική ιδεολογία. Τα παραδείγματα εδώ περιττεύουν...

Ο αναγνώστης ας εμπλουτίσει την πολύπλευρη εννοιολογία του "αληθινού" με δικές του προτάσεις. Και ίσως βρούμε κάποτε μία ικανοποιητική απάντηση στο κριτικό ερώτημα που έθεσε εν είδει πνευματικής πρόκλησης η φίλη μαθηματικός!

Κ.