Τηλεφωνητής...

Σε πήρα πάλι σήμερα, μα δεν το σήκωνες...
Ήθελα να μιλήσω λίγο,
ίσως να ‘ρθω για λίγες μέρες να σε δω,
έτσι, να ξεχαστώ, να καταφύγω,
να φάω λίγο μαγειρευτό φαΐ...
Μα τη φωνή σου ακούω πια μόνο στον τηλεφωνητή.
Γι’ αυτό αποφάσισα -κι ας μην το συνηθίζω-
να σου απαντήσω σήμερα μ’ αυτόν...

Ήθελα να σου πω για τη δουλειά...
Όλα αβέβαια, κάποιους τους διώξαν ήδη.
Εγώ είμαι πιο παλιός, ίσως να τη γλιτώσω...
Είναι και η Μαρία...
Της κόστισε πολύ που δεν το κάναμε
εκείνο το ταξίδι, μα χρωστούσα.
Ακούει και τους άλλους που καλοπερνούν...
Πώς τα βολεύουν; Νιώθω σαν άχρηστος!
(Ξέρω, «οι περιστάσεις» θα μου πεις εσύ,
«όμως δε χάνεται η αξία»!)
Κι άμα με διώξουνε;
Μέχρι που σκέφτηκα πως, αν συμβεί...
Μα είναι τα παιδιά, τι φταιν εκείνα;

Το βράδυ πάλι ο ύπνος μου ανήσυχος...
Λέει ο γιατρός πως έχω πίεση, να προσέχω!
Να προσέχω...
Μεγάλη απώλεια για το Σύμπαν, όσο να πεις!
Έτσι που λέω καμιά φορά...
Και θα τους μείνει κι η ασφάλεια,
να πάψει να γκρινιάζει κι η Μαρία!

Ξέρω, θα λες πάλι σε ψυχοπλάκωσα!
Μα αλλού δεν έχω να τα πω...
Α, χθες σου έβαλα την άλλη τη φωτογραφία,
εκείνη που τραβήξαμε στον κήπο, με το μπλε το φόρεμα
(η άλλη στη βεράντα δεν μου άρεσε)...
Ήρθε κι ένας τεχνίτης και χαράξαμε τα γράμματα.
Άντε, δυο χρόνια σου τα γλίτωσα:
του είπα «ετών ογδόντα»!

Ντίνος Πυργιώτης, ΜΕΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ...

Ο Βύρωνας, η Κυρά-Μαλαίνα, και οι γειτονιές τού χθες...

Κάποτε έμενα στον Άγιο Νικόλαο, στα Κάτω Πατήσια (πριν ακόμα μετεξελιχθούν σε παγκόσμιο πολυπολιτισμικό κέντρο...). Στη μικρή πλατεία ήμασταν όλοι γνωστοί. Δύο μορφές, όμως, ξεχώριζαν. Πρώτος, λόγω στεντόρειας φωνής, έκανε αισθητή την παρουσία του ο Βύρωνας ο φιλόσοφος. Υπέρβαρος αλλά με αεικίνητο πνεύμα, μόνιμα τοποθετημένος δίπλα στο ανοιχτό παράθυρο του ισόγειου διαμερίσματός του, δεν χρησιμοποιούσε ποτέ αναπτήρα για ν’ ανάψει τσιγάρο, αφού κάθε επόμενο άναβε με την καύτρα του προηγούμενου! Όταν αρρώστησε και χρειάστηκε να παίρνει οξυγόνο, παραπονιόταν ότι η μάσκα που του έδωσαν ήταν ελαττωματική γιατί δεν είχαν προβλέψει τρύπα για να μπαίνει το... τσιγάρο! Ήταν και προφήτης: «Αυτό το κοριτσάκι, η κόρη της τάδε, κάποια μέρα ή θα καταλήξει στον Κορυδαλλό, ή θα γίνει εισαγγελέας!» Τελικά, έγινε εισαγγελέας...

Στον αντίποδα του θορυβώδους φιλόσοφου, η γλυκιά κι αθόρυβη μορφή της Κυρά-Μαλαίνας. Σεμνή και ταπεινή, όπως πρόσταζε και η πολιτική ιδεολογία που με απόλυτη συνέπεια υπηρέτησε για μια ολόκληρη ζωή, πληρώνοντάς το μάλιστα και με πολυετή φυλάκιση (νέα μητέρα ακόμα) τα σκοτεινά χρόνια του Εμφύλιου, δεν σε άφηνε καν να υποπτευτείς - αν δεν το γνώριζες ήδη - πως δεν ήταν άλλη από τη γνωστή Μεγάλη Κυρία του θεάτρου και του κινηματογράφου. Ακόμα κι αν το αγνοούσες, όμως, πάλι θα την ξεχώριζες από τη λεπτότητα και την ευγένειά της. Προσωπικά, είχα έναν ακόμα λόγο να την ξεχωρίζω: την αγάπη της για τα ζώα.

Καθώς είχαν περάσει τα χρόνια, δεν θυμόταν εύκολα ονόματα. Έτσι, για να μη λαθεύει, με φώναζε πάντα «ο κύριος με το περιστέρι», αφού της είχα πάει κάποτε ένα τραυματισμένο περιστέρι που βρήκα στο δρόμο για να το περιθάλψει (πού αλλού να το πήγαινα;). Μια σκηνή που θα μου μείνει αξέχαστη ήταν κάποια φορά που τη συνάντησα στην πλατεία να ταΐζει έναν αδέσποτο σκύλο, τον Ρόκυ. Έτεινα το χέρι να τη χαιρετήσω, όπως πάντα. Μου λέει: «Θα ήθελα να σας χαιρετήσω, αλλά φοβάμαι θα σας λερώσω!» Και τότε πρόσεξα πως το χέρι της είχε μόλις βγει από μια κονσέρβα με σκυλοτροφή, από την οποία τάιζε στο στόμα τον τυχεράκια το Ρόκυ...

Ο Βύρωνας και η Κυρά-Μαλαίνα έχουν φύγει εδώ και χρόνια απ’ την πλατεία που έμενα κάποτε. Έχουν φύγει κι απ’ αυτόν εδώ τον κόσμο που γίνεται όλο και πιο αφιλόξενος για φιλόσοφους και καλλιτέχνες κάποιας ηλικίας. Σε λίγο αυτή η πόλη ολόκληρη θα γίνει αφιλόξενη για όλους μας. «Ευτυχώς» εκείνοι δεν πρόλαβαν να βιώσουν τον πολυπολιτισμικό τρόμο που σήμερα ζουν, σχεδόν αδιαμαρτύρητα πια (εξάλλου, ποιος ν’ ακούσει;) οι Αθηναϊκές γειτονιές, και όχι μόνο αυτές στα Κάτω Πατήσια...

Όμως, κάπου εδώ πρέπει να σιωπήσω. Το να θυμάσαι καλύτερες εποχές σε μια πόλη που αργοπεθαίνει, είναι σαδομαζοχιστική διαστροφή. Το είπε άλλωστε κι ο ίδιος ο Δάντης, βλέποντας με συμπόνια το μαρτύριο της Φραντσέσκα ντα Ρίμινι στην Κόλαση...

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Σίσσυ Δουτσίου: Η μοναχική πορεία της Γης στο Διάστημα...

Κρίνοντας από το δημοσιευμένο έργο της που έχω διαβάσει, μπορώ να πω πως με την ποιήτρια Σίσσυ Δουτσίου μας χωρίζουν "αστρονομικές" αποστάσεις! Καταρχήν, σε ό,τι αφορά το ιδεολογικό της στίγμα, ανήκει σ' ένα χώρο (ας τον ονομάσω "πολιτικό") που ελάχιστα με αγγίζει, συχνά μάλιστα οι πρακτικές του με εξοργίζουν! Σε ό,τι αφορά την ποίηση, τα εκφραστικά μας μέσα δεν θα μπορούσαν να διαφέρουν περισσότερο: εκείνη μιλά απροσχημάτιστα για τα πάθη του ανθρώπου, χρησιμοποιώντας συχνά μια ρεαλιστική γλώσσα που (σκόπιμα;) σοκάρει, ενώ ο γράφων είναι οπαδός της υπαινικτικής γραφής που αφήνει τον αναγνώστη να συμπληρώσει τα κενά (εξάλλου, όπως γράφει κάπου ο Μανόλης Αναγνωστάκης, η ποίηση είναι συχνά πιο σημαντική για όσα ΔΕΝ λέει!).

Με όσα προαναφέρθηκαν, εντυπωσιάζομαι κι εγώ ο ίδιος από τη γοητεία που μου ασκεί η τέχνη της. Μια εξήγηση είναι, φυσικά, ο έντονα διαπεραστικός και συναισθηματικά φορτισμένος, αλλά και τεχνικά άρτιος στίχος της, από τον οποίο άλλοτε αναδείχνεται ένας ανυπόκριτος θυμός και μια συμπόνια για τον άνθρωπο που κονιορτοποιείται μέσα σε μια απάνθρωπη καθημερινότητα, και άλλοτε αναβλύζει πλουσιοπάροχα η υγρασία ενός ατιθάσσευτου ερωτικού πάθους! Αυτή είναι, όμως, μόνο η μια όψη του νομίσματος. Ας μην μας διαφεύγει πως η Σίσσυ Δουτσίου, εκτός από ποιήτρια, είναι και μια πολύ επιτυχημένη φωτογράφος. Και, όπως σωστά επισημαίνει και η ίδια, η ποίησή της δεν θα πρέπει να "απογυμνώνεται" από τη φωτογραφία που κατά κανόνα τη συνοδεύει και να αξιολογείται ξέχωρα απ' αυτήν. Είναι ο ιδιοφυής συνδυασμός λόγου και εικόνας, λοιπόν, που κάνει τα δημιουργήματά της τόσο ελκυστικά!

Η μοναξιά σαν αιτία επανάστασης με έπαθλο την ελευθερία; Σίγουρα μια ενδιαφέρουσα ιδέα! Ας αφήσουμε την ίδια την ποιήτρια να την αφηγηθεί μέσα από ένα ποίημα που αβίαστα θα το χαρακτήριζα συγκλονιστικό:

Η ίδια μοναξιά

Της Σίσσυς Δουτσίου

Η ίδια μοναξιά.

Ο ίδιος πόνος

σε όλες τις μητροπόλεις του κόσμου.

Κορίτσια μόνα τους με κοντές φτηνιάρικες φούστες

αγορασμένες από την China Town.

Aγόρια που ζητιανεύουνε λίγα σεντς

μέσα στα παγωμένα βαγόνια της Νέας Υόρκης

και όλοι οι συνεπιβάτες με κομμένα δάχτυλα σφιγμένα μέσα στις τσέπες τους

έτοιμοι να συρθούν στο μικρό τους διαμέρισμα.

Ουρανοξύστες και πολυώροφες πολυκατοικίες.

Ανθρώπινα κορμιά αλυσοδεμένα στις ταράτσες ψηλών κτηρίων

ενώ η γη συνεχίζει να πλανιέται στο διάστημα.

Ενώ η γη συνεχίζει να πλανιέται στο διάστημα

ένα άτονο βλέμμα συνεχίζει να στέκεται πίσω από τα παράθυρα

και να κοιτάζει το πολυσύχναστο δρόμο.

Σε όλες τις μητροπόλεις του κόσμου

η μοναξιά είναι ίδια.

Ιδρύματα , σχολεία , τράπεζες , δημοτικά γραφεία,

μανάδες αποξενωμένες

κλεισμένες στα διαμερίσματα τους με κόκκινα μάτια

γεμάτες ανία για το σήμερα

και αγωνία για το αύριο.

Ένας πολιτισμός που εστιάζει

στην απόλαυση της ιδιώτευσης.

Η μοναξιά είναι ίδια.

Μετανάστες , πρόσφυγες , άστεγοι

με θλιμμένα μάτια

όλα τα υπάρχοντα τους σε μια μαύρη σακούλα σκουπιδιών.

Η μοναξιά είναι ίδια.

Εκατοντάδες ράγες υπόγειων τρένων

έτοιμες να ξεκοιλιάσουν

οποιαδήποτε χαρά , οποιαδήποτε ευτυχία.

Η μοναξιά είναι ίδια

καθώς οι ατμομηχανές

ανασαίνουν ασταμάτητα.

Καθώς οι ατμομηχανές ανασαίνουν ασταμάτητα

τα όνειρα μας πεθαίνουν από ασφυξία στους αχανής δρόμους της Wall street.

Η μοναξιά είναι ίδια σε όλες τις μητροπόλεις του κόσμου.

Με στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών

και με στρατόπεδα συγκέντρωσης σύγχρονων εργατών

εργατικές κατοικίες δίπλα σε βενζινάδικα και εστιατόρια

σε ιδιωτικές λεωφόρους έτοιμες προς πώληση.

Η μοναξιά είναι ίδια

στο πρωινό ξύπνημα του δημόσιου υπαλλήλου στο Λονδίνο

και στο πρωινό ξύπνημα του ιδιωτικού υπαλλήλου στο Βερολίνου.

Η μοναξιά είναι η ίδια

στο απελπισμένο χαμόγελο των εξεγερμένων

και στις ελπίδες των φυλακισμένων.

Η μοναξιά είναι η ίδια

στους τάφους των αναρχικών συντρόφων στο Σικάγο

και στους τάφους των δολοφονημένων συντρόφων στην Αθήνα.

Η μοναξιά του ανέφικτου.

Η μοναξιά της αμέτρητης συμπόνιας.

Η μοναξιά του σκλάβου που θέλει να επαναστατήσει.

Η μοναξιά είναι η ίδια μέχρι να νικήσουμε.

Όσο η γη πλανιέται στο διάστημα

θα σχεδιάζουμε την απελευθέρωση μας.

Όσο η γη πλανιέται στο διάστημα

είμαστε ελεύθεροι.

Η μοναξιά είναι η ίδια

όσο συνεχίζουμε να είμαστε δούλοι.

Όσο η γη πλανιέται στο διάστημα θα

σχεδιάζουμε την απελευθέρωση μας.

Πηγή: http://ecstaticpoetrysemeli.blogspot.com/

"Ανθρώπινα κορμιά αλυσοδεμένα στις ταράτσες ψηλών κτηρίων

ενώ η γη συνεχίζει να πλανιέται στο διάστημα..."

"Ένας πολιτισμός που εστιάζει

στην απόλαυση της ιδιώτευσης..."

Ανάμεσα στα κορυφαία σύγχρονα ποιητικά highlights !

Αποχαιρετώντας τα περιστέρια...

Για λίγο στάθηκαν τα περιστέρια
στα κεραμίδια της σκεπής,
θαρρείς για μια στερνή ματιά
πως όλα ήτανε σε τάξη
πριν να πετάξουν σ’ άγνωστους
ορίζοντες του απείρου...

Δίχως πολλή ελπίδα πάσχισα
να διαπραγματευτώ
λίγα λεπτά παράτασης παραμονής,
μία μικρή αναβολή στο αμετάστρεπτο
ίσαμε ν’ απαθανατίσω τη στιγμή,
δυο λέξεις τελευταίες να ψελλίσω
να ταξιδέψουνε μ’ αυτά
σα μήνυμα απεγνωσμένου ικέτη
στο Σύμπαν που αδηφάγο θα με καρτερά...

Όμως μια εικόνα να κρατήσω μόνο πρόλαβα
κι αυτή θολή, αβέβαιη,
όπως θολά κι αβέβαια
είν’ όλα τα «γιατί» που δε θ’ απαντηθούν
μέχρι ν’ απαντηθούμε πάλι με τα περιστέρια
σε μια σκεπή του ουρανού,
σ’ ορίζοντες του απείρου...

Ντίνος Πυργιώτης, ΜΕΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ...

Το φεγγάρι και το δάχτυλο...

Γνωστή η έκφραση "του έδειχναν το φεγγάρι, κι εκείνος κοιτούσε το δάχτυλο!". Και, ελαφρά τη καρδία, γελάμε μ' εκείνους που προσπερνούν το ουσιώδες επικεντρώνοντας την προσοχή τους στο ασήμαντο. Τι γίνεται όμως όταν το ασήμαντο φορά μια φανταχτερή στολή; Φανταστείτε, για παράδειγμα, ένα ολόχρυσο, λαμπερό δάχτυλο που δείχνει ένα χλωμό φεγγάρι. Πιστεύω πως ακόμα και οι ποιητές θα έπεφταν στην παγίδα!

Συχνά αναρωτιούνται οι φιλόσοφοι αν ο εντυπωσιακός κόσμος που μας περιβάλλει δεν είναι τίποτ' άλλο από ένα παραπλανητικά φτιασιδωμένο "δάχτυλο". Όσοι επικεντρώσουν την προσοχή τους αποκλειστικά στα επιφαινόμενα θα χάσουν για πάντα τις αιώνιες αλήθειες που κρύβονται από πίσω. Αυτοί που θα τις δουν είναι εκείνοι που θα συνειδητοποιήσουν πως η ζωή αυτή δεν είναι παρά ένας δείκτης που μας δείχνει το δρόμο προς την αιωνιότητα. Όπως λέει ο σύγχρονος Αμερικανός φιλόσοφος Wayne Dyer, για ν' ανακαλύψουμε την Αλήθεια πρέπει να υπερβούμε τη ζωή πριν ακόμα φύγουμε απ' αυτήν! [Wayne W. Dyer, "The Power of Intention" (2004) - "Η Δύναμη της Πρόθεσης" (Εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ).] Και, όπως θα 'λεγε ο δικός μας, ο Σωκράτης, η γνώση του Σύμπαντος προϋποθέτει τη γνώση του ίδιου μας του εαυτού!

Κατεβαίνοντας...

Μην κατεβείς τη σκάλα βιαστικά!
Κάθε σκαλί δεν είναι ίδιο μ’ όλα τ’ άλλα,
δεν είν’ η ίδια πέτρα, το ίδιο μάρμαρο,
ίσως ούτε βαλμένο απ’ τον ίδιο εργάτη.
Μπορεί κι από αλλού να ‘ναι φερμένο...
Κάθε σκαλί είναι μια ιστορία που δε σου ‘μαθαν.
Στάσου για λίγο κι αφουγκράσου την
μήπως υπάρχει κάτι και για σένα.
Και το κατέβασμα μιας ταπεινής,
μιας περιφρονημένης σκάλας
δίχως περίσκεψη που την πατούν
χιλιάδες πόδια ανυποψίαστα,
που την κοιτούν αδιάφορα
χιλιάδες μάτια νεκρωμένων συνειδήσεων
- ποιος ξέρει; - ίσως είν’ γι’ αυτούς
που δίχως έπαρση κοιτάζουν τα σκαλιά
ένα πολύτιμο ταξίδι αυτογνωσίας!

Ντίνος Πυργιώτης, ΜΕΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ...

Η ποίηση των αισθήσεων στους υποφωτισμένους δρόμους του περιθωρίου...

Η ποιήτρια Σίσσυ (Theodosia) Δουτσίου

Δεν έχω κρύψει ποτέ το θαυμασμό μου για τον Καβάφη. Tο μεγαλείο του δεν βρίσκεται μέσα σε ανούσιους (και ακατάληπτους) γλωσσικούς εντυπωσιασμούς που καθιστούν το λόγο ναρκισσιστικό αυτοσκοπό της ποίησης, με τις έννοιες (τις οποίες ο λόγος ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ να υπηρετεί) να χρησιμεύουν ως απλά προσχήματα για την ύπαρξή του. Και, τι ειρωνεία: αυτός που απαξιώνει τα προσχήματα είναι ο ίδιος που έχει, a priori, τη μεγαλύτερη ανάγκη να κρυφτεί πίσω τους για δική του προστασία, αφού η ποίησή του μπαίνει σε επικίνδυνα υπαρξιακά μονοπάτια που ακόμα και σήμερα μας σοκάρουν. Όταν, λοιπόν, μιλάει για «ανδρείους της ηδονής» [1], δικαίως φωτογραφίζει τον εαυτό του!

Συχνά αναρωτιέμαι αν ο Καβάφης υπήρξε «παιδί» μιας εποχής, ή αποτελεί διαχρονικό σημείο αναφοράς. Τι θα ήταν σήμερα αν τον «κλωνοποιούσαμε»; Τι θα έγραφε; Πώς θα το έγραφε; Ποια κοινωνικά θέματα θα τον άγγιζαν, και πώς θα διοχέτευε μέσα απ’ την Τέχνη τα πάθη του; Το ερώτημα είναι μεταφυσικό, και η όποια σύγκριση με σύγχρονους ποιητές θα φάνταζε (δικαίως) ανόσια. Όμως, όσο μεγάλος τεχνίτης κι αν υπήρξε ο Αλεξανδρινός, δεν τέλειωσε μ’ αυτόν η ποίηση των αισθήσεων. Εκείνος άφησε ορθάνοιχτο το δρόμο που θα ακολουθούσαν χιλιάδες άλλοι. Σ’ αυτό το δρόμο, συνειδητά ή όχι, αφήνει τα σαγηνευτικά της αποτυπώματα η σύνθετη και πολύπλευρη τέχνη της Σίσσυς Δουτσίου. Μια τέχνη που, αν δεν της έλειπε η μουσική, θα τολμούσα να την ονομάσω «ολοκληρωμένη» (για να θυμηθώ και τον προσφιλή μου Richard Wagner)!

Πριν από καιρό, είχα στο Aekphile (το blog μου που απευθύνεται κυρίως σε φίλους της ΑΕΚ) μια αρκετά έντονη (αλλά πολιτισμένη, και τελικά φιλική) αντιπαράθεση με μια νεαρή δασκάλα. Φαινόταν να ανήκει (ιδεολογικά, τουλάχιστον) στον ευρύτερο «αντιεξουσιαστικό» χώρο. Με μάλωνε για τη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης»! Καθώς ήταν blogger και αρκετά δυνατή στο λόγο, είπα να ρίξω μια ματιά στην ιστοσελίδα της. Όντως αξιόλογη η προσωπική της δουλειά, αλλά αυτό που τράβηξε την προσοχή μου ήταν ένα ποίημα. Στην αρχή με σόκαρε η ωμή σκληρότητα του λόγου, συχνά εκφραζόμενη με «άκομψα» λεκτικά μέσα. Υπήρχε επίσης ένας δύσκολα αποκρυπτόμενος θυμός, που όμως υπηρετούσε το σκοπό της ποίησης αφού λειτουργούσε σαν κίνητρο δημιουργίας. Μισώ τον θυμό (τουλάχιστον ως μέσο έκφρασης στην τέχνη), και αποφεύγω συνειδητά τη χρήση ακραίων φραστικών σχημάτων στην ποίηση. Και όμως, σ’ αυτό το ποίημα, όλα αυτά που μισούσα γίνονταν, με έναν τρόπο μαγικό, πηγές αληθινής ομορφιάς, μιας ομορφιάς που, στο κάτω-κάτω, αποτελεί τον κύριο λόγο ύπαρξης της ίδιας της Τέχνης! Το ποίημα ήταν αναδημοσιευμένο από άλλο blog. Πάτησα στο link και βρέθηκα, για πρώτη φορά, πρόσωπο με πρόσωπο με τον σαγηνευτικά σκοτεινό αλλά και τόσο διάφανο (!), ακραία αισθησιακό (με την Καβαφική έννοια) ποιητικό κόσμο της Σίσσυς Δουτσίου. Εκτός από ποίηση, ο κόσμος αυτός περιλαμβάνει εικαστικές περιπλανήσεις που κόβουν την ανάσα: κάθε ποίημα συνοδεύεται από φωτογραφικές συνθέσεις υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής αξίας, προσεκτικά κατασκευασμένες ώστε να υπηρετούν και να αναδεικνύουν τα εσωτερικά νοήματα του ποιητικού λόγου.

Πρόθεση του AthensLover είναι να φιλοξενήσει επιλογές από το έργο της ποιήτριας-φωτογράφου-ηθοποιού. Εν τω μεταξύ, οι αναγνώστες μας μπορούν να επισκέπτονται την καλλιτεχνικά άρτια επιμελημένη ιστοσελίδα της, ECSTATIC POETRY [2,3]. Με μια αναγκαία προειδοποίηση: οι συγκινήσεις είναι πολύ δυνατές, συχνά ακραία «αντισυμβατικές», και απαιτούν δεκτικότητα και ανοιχτό μυαλό από τον αναγνώστη!

ΝΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ

Αναφορές:

[1] Κ. Καβάφης, «Επήγα» (1913).

[2] http://ecstaticpoetrysemeli.blogspot.com/

[3] Δείτε επίσης: http://voidnetwork.blogspot.com/